Người phụ nữ Việt Nam đầu tiên lấy chồng ngoại và trở thành hoàng hậu
Theo Đại Việt sử ký toàn thư, năm 1301, vua Trần sang Chiêm Thành. Trước khi đi, ông hứa gả con gái là công chúa Huyền Trân cho vua Chế Mân, dù lúc đó vua Chiêm đã 80 tuổi. Sau khi thành hôn, vua Chiêm Thành phong Huyền Trân làm hoàng hậu, và vua Chiêm Thành đã đem đất thuộc các châu Ô, Lý – khu vực tương ứng với phần phía nam của tỉnh Quảng Trị và toàn bộ Thừa Thiên ngày nay – cho Đại Việt làm thuộc địa. giúp nước ta mở mang bờ cõi về phía Nam.
Một năm sau khi lên ngôi hoàng hậu, vua Chi Mân băng hà, công chúa Huê Trần bị anh trai là vua Trần Anh Tông cướp ngôi vì theo phong tục Chămpa, mỗi khi vua băng hà, hoàng hậu phải lên giàn thiêu. Bạn chết cháy. Khi trở về nhà, cô đã chọn trở thành một nữ tu. Bà mất năm 1340. Nhân dân cả vùng thương tiếc, tôn bà là Thánh Mẫu và lập đền thờ bên cạnh chùa Nôm Sơn. Sau này hàng năm ngày bà mất trở thành ngày tế lễ của đền Huyền Trân trên núi Ngũ Phong ở Huế.
Ngoài Huyền Trân, công chúa nào nhà Trần lấy chồng ngoại?
Công chúa Anh Tô hay còn gọi là Công chúa Thiên Tơ, là con gái út của vua Trần Tây Tông (1218-1277). Bà cũng là em gái của Trần Thánh Tông và là cô ruột của Trần Nhân Tông.
Sử sách chép rằng, năm 1285, Hốt Tất Liệt phong con (Thoát Hoan) làm Trấn Nam vương, dẫn đại quân sang xâm lược nước ta. Trong giai đoạn đầu, với sức mạnh vượt trội, quân Nguyên chiếm ưu thế trên chiến trường. Trong tình thế nguy cấp, công chúa An Tư đã tự nguyện lấy Thoát Hoan, tạo điều kiện cho tôi và vua nhà Trần có thời gian chuẩn bị cho cuộc Kháng chiến. Một số ghi chép cho rằng bà đang thực hiện một nhiệm vụ bí mật chứa đựng nhiều thông tin quan trọng, với tư cách là “cao thủ gián điệp” của nhà Trần. Tuy nhiên, sau khi đánh thắng quân Nguyên, nhà Trần đã làm lễ tế vào miếu và ban thưởng cho các vị thần, nhưng không ai nhắc đến công chúa An Tư. Không rõ công chúa còn sống hay đã chết, trở về Trung Quốc hay chết trong cuộc nổi loạn.
Công chúa nhà Nguyễn lấy nước Chân Lạp vì mục đích ngoại giao
Công chúa Ngọc Vạn (tên đầy đủ là Nguyễn Phúc Ngọc Vạn, chưa rõ năm sinh và mất) là con gái thứ hai của chúa Sái Nguyễn Phúc Nguyên.
Năm 1620, theo lời đề nghị của vua Chita II, chúa Sai kết hôn với Ngọc Vạn. Bà trở thành Hoàng hậu Chân Lạp với tước hiệu Brhat Mae Samdach Brhat Bhagavati Amara.
Danh ca Teda. Đổi lại, chúa Nguyễn được phép lập đồn thuế ở Pre-Kor (tức Sài Gòn) và lập dinh ở Mu Xway (gần Bà Rịa Vũng Tàu ngày nay, dinh chính đầu tiên ở đất Chân Lạp). Năm 1674, Chân Lạp suy yếu, chia thành hai nước và phải thần phục nhà Nguyễn. Lúc này, công chúa Ngọc Vạn quyết định rời Chân Lạp trở về cố hương. Tương truyền, bà vào Mô Xoài sinh sống rồi lên núi Chứa Chan (tức Đồng Nai) xuất gia và sống đến cuối đời.
Ngoài ra, Ngọc Khoa tên đầy đủ là Nguyễn Phúc Ngọc Khoa, là con gái thứ ba của chúa Sái Nguyễn Phúc Nguyên và là em gái của công chúa Ngọc Vạn cũng chịu chung số phận với chị mình. Sách Đại Nam liệt truyện tiền biên liệt truyện của Ngọc Khoa có nhan đề là Thất truyện. Tuy nhiên, cuốn Gia phả Nguyễn Phúc tộc do chính Hội đồng Nguyễn Phúc tộc biên soạn lại ghi rằng: “Năm Tân Mùi (1631) tôi (Ngọc Khoa) lấy Hy Tông (Sái Vương) làm vua. của Champa, Borromeo, nhờ cuộc hôn nhân này mà tình hữu nghị giữa hai nước Việt Chiêm trở nên tốt đẹp…”.
Người phụ nữ Việt đầu tiên lấy chồng Nhật
Công chúa Ngọc Hoa tên đầy đủ là Nguyễn Phúc Ngọc Hoa. Theo các tài liệu và truyền thuyết Nhật Bản, bà là con gái nuôi của chúa Sái Nguyễn Phúc Nguyên. Năm 1619, công chúa Ngọc Hoa kết hôn với Araki Sotaro, một thủy thủ kiệt xuất của triều đại võ sĩ đạo, đến buôn bán ở Hội An (Quảng Nam). Một năm sau, bà theo chồng sang Nhật Bản sinh sống và mất năm 1645. Sau khi mất, bà được an táng tại chùa Daoji, thành phố Nagasaki.
Hiện nay chiếc gương của Công chúa Ngọc Hoa vẫn được Bảo tàng Nagasaki lưu giữ. Ngoài ra, Lễ hội Okuchi hàng năm của Nagasaki (7-9/10) có đám rước trẻ em đóng vai vợ chồng Ngọc Hứa đứng trên mũi thuyền buôn. Cuộc hôn nhân này đã củng cố quan hệ thương mại giữa Koshinchina và Nhật Bản vào thời điểm đó.
